Sobór Trzech Wielkich Hierarchów
Zgodnie z kalendarzem liturgicznym, Cerkiew Prawosławna 12 lutego każdego roku wspomina Sobór Trzech Wielkich Hierarchów: Bazylego Wielkiego, Grzegorza Teologa i Jana Złotoustego.
Wydarzenia związane z ustanowieniem tego dnia miały miejsce na przełomie XI i XII wieku. W tym czasie w Konstantynopolu rozgorzał spór wśród teologów o to, który z trzech świętych ojców Kościoła: Bazyli Wielki, Grzegorz Teolog, Jan Złotousty, był tym najważniejszym. Całkowicie zapominając o szacunku wobec świętych, spory i kłótnie nie miały końca.
W trakcie trwania sporów, w nocy trzej święci ukazali się św. Janowi Mauropodisowi, ówczesnemu metropolicie Euchaitum. Wszyscy jednym głosem powiedzieli, że nie ma wśród nich ani pierwszego, ani drugiego, ani trzeciego. Polecając również metropolicie aby ten nakazał kłócącym się zaprzestania konfliktu i stwarzania rozłamu w Cerkwi Chrystusowej. Święty Jan otrzymał również polecenie ułożenia św. Liturgii wraz z hymnografią poświęconą każdemu z trzech świętych. W zamian za spełnienie próśb święci obiecali modlić się o zbawienie wszystkich tych, którzy się zjednoczą w Bogu.
Po tym wydarzeniu św. Jan niezwłocznie opowiedział o objawieniu. Ponieważ metropolita cieszył się dużym uznaniem i szacunkiem, zwaśnione strony pogodziły się. Datę wspomnienia Trzech Wielkich Świętych św. Jan ustalił na 30 stycznia, chcąc tym jakby zamknąć miesiąc styczeń, w którym wspomniani są wszyscy Trzej Wielcy Hierarchowie.
Przybliżmy życiorysy tych świętych:
Święty Bazyli Wielki urodził się w 329 roku w Cezarei Kapadockiej w bogatej i pobożnej rodzinie. Dzieciństwo spędził na poznawaniu podstaw wiary chrześcijańskiej oraz na nauce pobieranej u jego ojca, a po jego śmierci – u najlepszych nauczycieli w regionie. W późniejszym okresie św. Bazyli odnosił liczne sukcesy w różnych dziedzinach nauki. Gdy kończył studia, koledzy z uczelni prosili go, aby został z nimi jako nauczyciel. Święty jednak odmówił i opuścił miasto.
Po powrocie do ojczyzny w 356 roku św. Bazyli dowiedział się, że jego matka i siostra założyły żeński monaster w ich rodzinnym majątku, natomiast bracia wstąpili do pobliskiego męskiego monasteru. Widząc to święty Bazyli zrozumiał, że jego dotychczasowa pogoń za mądrością tego świata była próżna. Zrezygnował ze ścieżki oratora, przyjął chrzest(wtedy tradycją było przyjmowanie chrztu nie wcześniej niż w wieku 30 lat. Św. Bazyli zrobił to trochę wcześniej.) oraz postanowił znaleźć przewodnika duchowego.
Nie mogąc znaleźć takiej osoby w rodzinnym kraju, św. Bazyli wyjechał za granicę. Podróżował po wielu krajach, zdobywając wiedzę oraz doświadczenie w sztuce ascezy. W roku 360 św. Bazyli wezwany został do Cezarei, gdzie wyświęcono go na diakona. Trzy lata później, w 363 roku św. Bazyli otrzymał święcenia kapłańskie. W tym czasie ułożył również zbiór zasad regulujących tryb życia mnichów. W roku 370 święty Bazyli został wybrany na arcybiskupa Cezarei.
Święty Bazyli wyczerpany przez choroby i surowy tryb życia zmarł 1 stycznia 379 roku.
Święty Grzegorz Teolog urodził się w 329 roku w Azjanzos w Kapadocji. Już od najmłodszych lat św. Grzegorz przejawiał umiłowanie do modlitwy i kontemplacji. Kiedyś we śnie zobaczył dwie dziewice w bieli mówiące, że jedną z nich jest czystość, a drugą niewinność. Święty Grzegorz pisał później w jednym ze swoich autobiograficznych poematów, że natchnęły one go, by poświęcić życie Bogu pozostając w dziewictwie i wyrzekając się wszelkich przyjemności i rozrywek tego świata.
Na okres studiów św. Grzegorz wyjechał do Cezarei Kapadockiej. Tam poznał również świętego Bazylego Wielkiego. W drodze do Aten statek, na którym się znajdował, natknął się na sztorm. Św. Grzegorz(zgodnie ze zwyczajem) nie przyjął jeszcze chrztu, więc przeraził się, że utraci możliwość przyjęcia go. W tym momencie ukląkł na kolana i dwukrotnie powtórzył obietnicę służenia przez całe życie Bogu. Po drugim powtórzeniu sztorm ucichł.
Do Kapadocji św. Grzegorz powrócił w 358 roku, mając już 28 lat, przyjął chrzest. Wtedy wiedział już, że wybierze drogę służby Bogu. W okolicach roku 359 ojciec św. Grzegorza(który był biskupem) wezwał do siebie syna, aby ten pomógł mu w zarządzaniu diecezją. Wtedy również ojciec udzielił mu święceń kapłańskich. W roku 372 kapadocka prowincja kościelna została podzielona i potrzebowała nowego biskupa, został nim św. Grzegorz.
W roku 379 wierni Konstantynopola wybrali św. Grzegorza na biskupa stolicy. Po śmierci św. Melecjusza, biskupa który przewodniczył Soborowi, na jego miejsce wybrano świętego Grzegorza.
Zmęczony nieustannymi intrygami, z bólem serca patrząc na Cerkiew Chrystusową rozdzieraną sporami, święty Grzegorz pożegnał się ze wszystkimi uczestnikami Soboru oraz wiernymi i opuścił Konstantynopol powracając do Nazjanzu. Pomimo swojego odosobnienia święty Grzegorz nie przestawał pilnować z oddali czystości wiary. Pisał listy dogmatyczne oraz posyłał swoim duchowym dzieciom mądre pouczenia. Święty Grzegorz Teolog Zmarł w 390 roku.
Święty Jan Złotousty urodził się w 347 roku w Antiochii w bogatej rodzinie. Bardzo dobrze sobie radził z nauką, był świetnie wykształcony. W roku 367, mając 20 lat, przyjął chrzest i został lektorem.
W 372 roku św. Jan opuścił rodzinną Antiochię i udał się na pustynię, gdzie przez sześć lat wiódł mnisze życie. Po powrocie(w 381 roku) wyświęcono go na diakona a cztery lata później otrzymał święcenia kapłańskie.
W roku 398 święty Jan objął katedrę konstantynopolitańską. Pomagał ludziom bezdomnym budując im schroniska i gospody. Bardzo surowo przestrzegał i pilnował zasad ubóstwa i wstrzemięźliwości, nie szczędząc przy tym dworu cesarskiego. Z tego powodu miał wielu wrogów, m.in. cesarzową Eudoksję, która przyczyniła się do skazania św. Jana na wygnanie w 403 roku. Wyroku jednak nie wykonano.
Święty Jan Złotousty zachorował w drodze do Abchazji, na skutek czego zmarł w 407 roku.
Warto również przypomnieć, że Św. Bazyli Wielki, Św. Grzegorz Teolog oraz Św. Jan Złotousty są patronami niebiańskimi Bractwa Trzech Świętych Hierarchów, utworzonego w 1998 roku.
Na podstawie:
„Synoksarion”, Wyd. Bratczyk, Hajnówka 2014