📻 - Słuchaj nasze radio online ▶ 🔊

Tradycje Wielkanocne

Tradycje Wielkanocne

Wielkanoc  jest dla wiernych wyznania prawosławnego największą uroczystością roku liturgicznego i nazywa się ją  świętem świąt. Poprzedza ją pięciotygodniowy post, w czasie którego podczas nabożeństw wybrzmiewają nieco inne  pieśni liturgiczne w odróżnieniu od całego roku liturgicznego. Zwiększona jest liczba czytań biblijnych. W środy i piątki celebrowane są Liturgie Uprzednio Poświęconych Darów, a w Wielkim Tygodniu sprawowane są one także od poniedziałku do środy. W Wielki Piątek nie ma nabożeństwa, a wierni gromadzą się na czytaniu Pisma Świętego i śpiewaniu psalmów. Wieczorem, przed płaszczanicą  ( Całunem Pańskim) odprawiana jest połunoszczenica. W Wielką Sobotę na nabożeństwie Świętej Boskiej Liturgii kapłani, celebransi zmieniają szaty liturgiczne z ciemnych na białe, jest to znak kończącego się Wielkiego Postu.  W cerkwi najpierw wygasza się wszystkie światła, a następnie je zapala. Jest to znak Zmartwychwstania Pańskiego. W Wielki Piątek wieczorem, Płaszczanica, zostaje przeniesiona przez Carskie (Królewskie) Wrota ikonostasu i pozostanie tam aż do wigilii Wniebowstąpienia Pańskiego. W Wielką Sobotę popołudniu, lub w Paschę rano święci się pokarmy: przede wszystkim jaja -pisanki, paski- wysokie, słodkie bułki drożdżowe, Artos – biały chleb pszenny pieczony na zakwasie), mięso, kiełbasę , sery.  Liturgia Paschy rozpoczyna się o północy z Wielkiej Soboty na Niedzielę Paschalną uroczystą procesją, ze świecami, chorągwiami i ikonami, przedstawiającymi wychodzącego z grobu Chrystusa. Procesja, przy biciu dzwonów, obchodzi trzykrotnie cerkiew śpiewając hymn:

,,Zmartwychwstanie Twoje Chryste Zbawicielu aniołowie aniołowie opiewają na niebiosach i nam pozwól na ziemi czystym sercem Ciebie chwalić”

Po tym nabożeństwie wierni wychodząc z cerkwi witają się słowami Chrystos Woskres (Chrystus Zmartwychwstał), na co następuje odpowiedź: Woistyno Woskres (Prawdziwie Zmartwychwstał)

Tradycje związane z dniem Paschy:

    • pisanie pisanek

Wierni prawosławnej Cerkwi  począwszy od Wielkiego Czwartku kobiety zabierają się do farbowania i zdobienia jaj (pisanek), którymi w czasie świąt dzieli się cała rodzina przy składaniu życzeń.
Do malowania używa się przede wszystkim naturalnych barwników. Zieleń daje wywar z widłaka, liści pokrzywy, barwinka, kwiatu fiołka, jemioły, a przede wszystkim z młodego żyta ozimego. Fiolet uzyskuje się z wywaru ciemnej malwy. Na czerwono farbuje się jajka w mieszaninie łupin cebuli i kory dębowej, krokusie, szyszkach olchowych, owocach czarnego bzu, suszonych jagodach lub w odwarze z robaczków zwanych czerwcami. Warto dodać, że to właśnie łuski cebuli dają kolor czerwony symbolizujący krew przelaną przez Chrystusa na krzyżu. Ciemną żółć uzyskuje się, gotując jaja w łupinach cebuli. Jasny odcień żółci daje kora młodej jabłonki, kwiaty majówki błotnej lub suszone płatki jaskra.

Tradycja Łemkowska przekazuje nam, jak Łemkowie ozdabiali pisanki szlachetną, batikową techniką i innymi metodami.  Batikowa technika polega ona na ozdabianiu pisanek woskiem i ścieraniu go. Dawniej używano w tym celu wosku pszczelego, jednak łatwiej przypalał się. Współcześnie zdobi się tego rodzaju pisanki stearyną. Bardzo ładne pisanki wykonuje się na lekko ciepłych jajkach. Wówczas kreseczka wzoru rozpływa się tak ładnie na tej ciepłej skorupce. Jest to szpilkowa technika dająca wzory – łezki. Różni się ona techniką batikową Huculszczyzny tym, że tam pisaczek skręcony był z blaszki w tulejkę (taką, jak końcówka sznurówki). Ta huculska metoda dawała prostą linię i robiło się nią inne, przepiękne, precyzyjne wzory.
Drugą, późniejszą, bardzo rozpowszechnioną techniką ozdabiania pisanek na Łemkowszczyźnie było wyskrobywanie wzorów na zafarbowanym jajku. Pisanka ma wtedy tylko jednokolorowe tło i białe wzory. Aby otrzymać precyzyjne, śliczne wzorki, to trzeba się bardzo napracować. Używa się do tego skalpela. O wiele szybciej wykonuje się pisanki techniką batikową, niż techniką drapaną.

Jak zabrać się za malowanie pisanek?

Po pierwsze ugotowane jajko musi być czyste i odtłuszczone, ponieważ jeśli będzie tłuste, to później farba nie przyjmie się na skorupce i będą plamy. Przy malowaniu pisanek woskiem musimy zachować ostrożność ze względu na temperaturę. Przegrzany wosk potrafi łatwo się sam zapalić. Nieustannie należy regulować jego temperaturę, aby nie był zbyt zimny lub przegrzany. Ważne jest też to, że tam gdzie naniesiemy na skorupkę wosk, to tego miejsca już farba nie przyjmie. W tym miejscu powstanie wzorek, jaki nasza ręka naniosła.

Do robienia wzorków najczęściej używa się ołówka, kredki bądź kawałka cieniutkiego drewienka, na którego koniec wbija się szpileczkę i co chwilę moczy w rozgrzanym wosku.
Do tradycji łemkowskiej należy także odwiedzanie grobów w okresie Świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Wierni uczestniczący w nabożeństwie za zmarłymi w okresie Paschalnym przynoszą także pisanki na miejsca pochówku zmarłych, jako symbol Zmartwychwstania. Pisanki, obecne na prawosławnych cmentarzach w drugą Niedzielę Wielkanocną to wyraz pamięci o przodkach, ale i nawiązanie do tradycji głoszącej, że w jajku należy upatrywać zalążek życia, a więc możliwość odrodzenia, ciągłości trwania.

    • Śniadanie wielkanocne

Uroczyste śniadanie wielkanocne poprzedza ceremonia dzielenia się poświęconym jajkiem oraz życzenia radości, zdrowia i szczęścia w życiu rodzinnym, które składają sobie nawzajem członkowie rodziny. Śniadanie spożywano przy stole nakrytym białym obrusem pasky układano jedna na drugiej, a pozostałe pokarmy w koszu na środku. Gospodarz dzielił święcone jajka i kroi paskę dla każdego, składając życzenia. Po śniadaniu wszystkie okruszki zawijano w obrus i rozsiewano w ogrodzie, w miejscu gdzie nikt nie chodził. Miała z nich wyrosnąć maruna – zioło stanowiące lek na żołądek. W tradycji ludowej odnajdujemy również zapisy, że w tym dniu chadzano też nad rzekę wypatrywać ryb – kto je zobaczył był przez cały rok zdrów jak ryba. Niemniej jednak głębia i istota święta Paschy zawsze jest ta sama i niezmienna, mówiąca o wielkiej miłości Boga do człowieka, który przyszedł na ziemię dla nas i naszego zbawienia, otwierając nam drogę do życia wiecznego. 

Natalia

Dodaj komentarz